Toekomstverkenningen zeggen vaak meer over het heden dan over de toekomst. Ze extrapoleren huidige besognes. Een mooi voorbeeld daarvan was recent in de NRC te lezen. In het artikel rapporteerden de schrijvers over de toekomst van het wonen. Circulair, nul op de meter, high tech? Niks hoor. Er was sprake van een ‘manifest voor gezellig wonen’. Volgens de schrijvers is het de sociale samenhang die belangrijk wordt als het gaat om wonen. Uiteindelijk bestaat het menselijk geluk, zo werd ons medegedeeld, toch uit deelname aan een hechte gemeenschap.
Ook Rijksbouwmeester, Floris Alkemade, voorzag gezellig wonen. We bouwen teveel gezinswoningen. Terwijl de vraag naar woningen waar jongeren kunnen samenwonen, multigeneratiewoningen en woningen waar alleenstaanden zorg kunnen krijgen, stijgt. Nieuwe technologieën dreigen de vereenzaming, zo denkt hij, te verergeren: mensen gaan niet meer naar buiten en ontmoeten elkaar niet meer.
Het is opvallend hoezeer de zorgen van de schrijvers overeenkomen met die van de Nederlanders. Het SCP vraagt al sinds 2008 elk kwartaal aan de bevolking wat zij het grootste maatschappelijke probleem vindt. En nee… het is veelal niet de veiligheid, economie of zorg. Energie en duurzaamheid staan al helemaal niet in de top 5! Het is onze manier van samenleven die het meeste zorgen baart: ‘ikke, ikke, ikke’, het gevoel dat de sociale samenhang aan het verbrokkelen is, dat tegenstellingen groter worden en steeds moeilijker worden overbrugd.
Het gezellige landschap, dat is dus de opgave. Ik denk dat we dat op twee manieren kunnen uitwerken. De eerste is conservatief. Het is het landschap uit het verleden, waarin we ons thuis voelen. Schattige boerderijen, molens, een textielfabriek: dat werk. Een andere mogelijkheid is meer verkennend. Hoe maken we een landschap van de toekomst waarin we ons thuis voelen? Een landschap waarvan wij het gevoel hebben dat het van ons is, waar wij iets over te zeggen hebben gehad? Het landschap van de toekomst gaat niet over wieken of stallen. Het is vooral een sociale opgave.
Hans Peter Benschop
Trendbureau Overijssel
1.NRC, bijlage Het Blad, oktober 2018
2.SCP, Burgerschapsperspectieven 2017/4, Den Haag, 2017.