Toekomstverkennen kan ontzettend leuk zijn. En dat was het vorige week, toen twee verkenningen samenkwamen.
AtelierOverijssel en het Trendbureau werken aan Toekomstverkenning Landschap 2050. Dat is een verkenning die bestaat uit vier omgevingsscenario’s. We beschrijven en tekenen vier mogelijke toekomsten die op ons afkomen – zonder dat wij daar invloed op kunnen hebben. Bijvoorbeeld doordat de technologie zich sterk ontwikkeld,omdat waardepatronen in Nederland veranderen, of omdat het (inter) nationaal beleid verandert. Het zijn externe factoren die voor Overijsselaars nauwelijks of niet stuurbaar zijn. Zij vormen de context waarbinnen wij moeten handelen – maar die toch grote impact kunnen hebben op ons landschap.
De provincie werkt aan een Strategieontwikkeling verduurzaming Landelijk Gebied. Ook dat is een verkenning van de toekomst, maar dan van de mogelijke doelen die je kunt stellen – en het beleid dat daarbij hoort. Het gaat dan niet om wat er op ons afkomt, maar wat we kunnen willen en doen. Daarbij komen dilemma’s op. Denk bijvoorbeeld aan: willen we aansluiten bij natuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen of gaan we sturend te werk?
Vorige week hebben we deze twee aanpakken – die allebei nog in ontwikkeling zijn - voor het eerst geconfronteerd. Toekomstverkenning Landschap 2050 werd gebruikt als windtunnel voor de Strategieontwikkeling Landelijk Gebied. Zoals autofabrikanten nieuwe modellen in een windtunnel plaatsen: om te kijken hoe het nieuwe concept zich gedraagt onder extreme omstandigheden. De kunstmatige setting kan leiden tot aanpassingen aan het prototype, zodat het optimaal functioneert onder echte omstandigheden. Op vergelijkbare manier kun je in omgevingsscenario’s mogelijk beleid testen en aangeven waar de kracht zit, maar waar ook nog punten zijn die nadere doordenking vragen.
En…het werkte! Wat vooral leuk is om te merken: eerste reacties kloppen niet. Een sterk sturende provincie kan wel degelijk goed samengaan met een wereld die bruist van de initiatieven van onderop – het vergt alleen wel een bepaalde manier van sturing. En diezelfde sturende provincie krijgt het bij een ander Europees beleid lastig, maar kan met enige creativiteit wel degelijk andere nieuwe beleidsinstrumenten dan regelgeving verzinnen om haar doelen alsnog te realiseren.
Het is een beetje de slager die zijn eigen vlees aanprijst - ik weet het. Maar toch: ik hoop dat de provincie, gemeenten en andere organisaties in hun omgevingsbeleid Toekomstverkenning Landschap 2050 veel gaan gebruiken de komende jaren, als ‘testomgeving’ van beleid. Het is fun en ik denk echt dat het tot toekomstvaster beleid leidt.
Hans Peter Benschop